چرا مسلمانان عقب مانده اند.

چرا مسلمان ها عقب مانده اند؟

دین ناب محمدى ( ص ) نه تنها مانع از پیشرفت نیست بلکه رشد همه جانبه انسان را عهده دار است . زیرا نفس دین که برنامه اى کامل براى زندگى بشر است هم از رشد و تکامل بشرى سخن مى گوید و هم او را به فراگیرى علم ودانش و کار و تلاش تشویق مى کند و هرگز نمى توان عامل عقب ماندگى علمى و فرهنگى امتى را در داشتن برنامه اى منسجم و کامل دانست . از این رو پیشینه تمدن مسلمانان در طى قرن هاى متمادى ، نشان مى دهد نه تنها دین موجب عقب ماندگى نیست بلکه اعتقاد به دین در کنار عمل به آن سبب درجات بالائى از پیشرفت و رشد مى شود . علل عقب ماندگى مسلمانان را مى توان در موارد زیر خلاصه کرد : 1 ) بى تردید اگر مسلمانان از تعالیم وحى فاصله نمى گرفتند ، و قوام سیاسى و وحدت اجتماعى خود را حفظ مى کردند ، هم اکنون نیز مى توانستند از هر نظر جلوتر از غرب باشند زیرا هم اکنون نیز اگر به جاى درگیرى هاى بیهوده و اتلاف منابع خود به وحدت بیندیشند ، به قدرتى بزرگ با امکاناتى وسیع در جهان تبدیل مى شوند و در پرتو برنامه ها و استفاده از استعدادها ، از نظر فن آورى نیز به قدرتى قابل اعتماد مبدل مى شدند و از نظر فرهنگى رتبه اى عالى کسب مى کردند . 2 ) گرچه اصل دین جامع است اما متأسفانه برداشت هاى غیر کارشناسانه از دین همانند برداشت هاى غلط از زهد ، دنیا ، دعا ، انتظار و . . . موجب عقب ماندگى شده است وگرنه همین مفاهیم در صدر اسلام و حتى در غرب موجب پیشرفت شده است . البته باید اعتراف کرد که رواج اندیشه هاى صوفى گرانه و برخى انحرافات دیگر - که معلول التقاط است - نقش مؤثرى در عقب ماندگى مسلمانان از قافله صنعت و پیشرفت داشته است و از نظر فرهنگى هم خسارت هاى خاص خود را به دنبال داشته اند . 3 ) مسلمانان بر اساس انگیزش و هدایت هاى دینى ، مسیر رشد را پیمودند و بر اثر انحراف از دین و آلودگى به مفاسد ، دنیا پرستى ، سستى و کاهلى ، به انحطاط و عقب ماندگى گرائیدند . 4 ) سرگرم شدن مسلمانان به تفرقه و جنگ هاى داخلى و جانشین ساختن شعارهاى استعمارى همچون ناسیونالیسم ، پان عربیسم و به جاى تکیه بر اصول گرائى و اتحاد بین الملل اسلامى ، شعارهایى که جز عقب ماندگى فرهنگى و علمى و . . . ارمغان دیگرى ندارند . 5 ) هجوم بیگانگان و استعمارگران و تلاش آنها براى عقب نگاه داشتن کشورهاى جهان سوم براى استثمار منابع انسانى و طبیعى و تداوم سلطه غرب بر این کشورها ، و به غارت رفتن سرمایه هاى ملى و آتش سوزى کتابخانه هاى بزرگ اسلامى . 6 ) وجود نظام سیاسى فاسد و استبدادى که به جاى همت در جهت رشدو پیشرفت مسلمانان فقط به فکر حفظ قدرت خویش و صرف هزینه هاى عمومى مسلمانان در جهت خوش گذرانى و . . . بودند ، وجود این نظام ها و حاکمان فاسد خود ناشى از انحرافات سیاسى صدر اسلام پس از رحلت پیامبر اکرم ( ص ) و انحرافات اعتقادى و اجتماعى بعد از آن بود ، این نظام هاى سیاسى ، در شخصیت و منش انسان ها و فرهنگ این جوامع نیز آثار زیانبارى داشتند . 7 ) تنها مسلمانان و کشورهاى اسلامى به این گرفتارى مبتلا نیستند ، بلکه کشورهاى غیر اسلامى و سکولار نیز در فقر مطلق یا نسبى باقى مانده اند . 8 ) اندیشه و تمدن اسلامى امروزه جانمایه نیرومندى را براى احیاء دارد در حالى که تمدن غرب به شدت گرفتار انحطاط فرهنگى و زوال پذیرى شده است ، و هم اکنون نیز اگر مسلمانان بخواهند جایگاه شایسته خود را دریابند رعایت نکات زیر ضرورى است : 1 - بالا بردن سطح شناخت و بینش هاى دینى درهمه ابعاد آن 2 - تقویت روح ایمان ، تقوا ، استوارى در دین و مبارزه با تهاجم فرهنگى و همه کژى ها 3 - ارتقاى دانش و سطح علمى 4 - ارتباط وثیق و همدلى در سطح بین الملل اسلامى و تعاون و همکارى گسترده و همه جانبه 5 - از میان برداشتن نظام هاى فاسد 6 - تلاش همه جانبه و همگانى در جهت ایجاد و احیاى تمدن عظیم و مدینه فاضله اسلامى 7 - اعتماد به نفس و دورى از خود باختگى اما عوامل پیشرفت غرب : کشورهاى غربى هرگز بعد از کنار گذاشتن دین به این همه رشد و . . . دست نیافته اند ، بلکه عوامل بسیارى مى تواند موجب پیشرفت شود که اساسى ترین آنها تلاش و فعالیت در جهت شناخت سنن و قوانین حاکم بر جهان هستى و استفاده درست از امکانات مى باشد که خداوند در اختیار بشر نهاده است . علت پیشرفت غرب هرگز دین گریزى نبوده بلکه در آنجا خرافات در لباس دین آنان را به عقب ماندگى وا مى داشت و پشت پا زدن به آنها نقش مانع زدائى در جهت رشد و ترقى را ایفا نمود . لذا پیشرفت علمى صنعتى غرب مرهون عوامل بسیارى است که به برخى از آنها اشاره مى شود : 1 ) آشنائى غربى ها با تمدن اسلامى و شرقى در طول جنگهاى صلیبى و نیز مسافرت هاى جهانگردان ( مانند مارکو پولو ) 2 ) رنسانس فکرى در اروپا ( با توجه به مجموعه عواملى که این تحول فکرى را ایجاد کرد ) و مبارزه با خرافات و عقاید موهومى که در بین مردم آن دیار رایج بود . 3 ) کنار گذاشتن کلیسا از اداره امور جامعه و به وجود آوردن نهادهاى جدیدى براى اداره آن 4 ) به فرموده سید جمال الدین اسد آبادى ، آنجا ( غرب ) اسلام هست ، مسلمان نیست و اینجا مسلمان هست ، اما اسلام نیست . 1

یعنى پیشرفت غرب الهام گرفته از قانون هاى اجرا شده در اسلام در آن سرزمین است . گفتنى است اروپا در قرون وسطى غرق در تاریکى جهل و خرافه ها بود . ارباب کلیسا با تلقین بعضى از عقاید موهوم ، اجازه رشد علم و دانش را نمى داد ، در حالى که در همان قرون دانشمندان اروپائى تحت تأثیر تمدن اسلامى قرار داشتند که تا قلب اروپا پیش رفته بود ( آندلس یا اسپانیاى امروزى و شبه جزیره بالکان ) و . . . خواهان تحول اروپا و نگرش جدید به علم و دانش شده بودند . ارباب کلیسا با تفتیش عقاید حتى اظهار نظر درباره پدیده هاى جهان را گمراهى تلقى مى کردند چنان که گالیله در همین رابطه محاکمه شد و صدها دانشمند به همین دلیل محکوم گردیدند . این در حالى بود که مراکز علمى جهان اسلام در آن زمان محل فراگیرى دانش و ساخت ابزارهاى دقیق ( مانند ساعت و لوازم جراحى و . . . ) بود و ده ها دانش پژوه اروپائى در این مراکز مشغول به تحصیل بودند . تعالیم اسلامى همگان را به عمل و دانش و تفکر در آفرینش دعوت مى کرد و آیات قرآنى ، خود پیشگام در بیان حقایق هستى و چگونگى رخدادهاى آن بود . در همین شرایط اروپا تحت تأثیر قرار گرفت و خیزشى علمى در آن سامان شکل داده شد براى اثبات این اعدا مى توانید به کتاب هاى « تمدن اسلام و غرب » نوشته گوستاو لوبون فرانسوى و « تاریخ تمدن » نوشته ویل دورانت و دهها اثر دیگر مراجعه کنید . گفتنى است غرب هیج گاه به طور عام و گسترده منکر ماوراء الطبیعه نبوده و اکنون نیز نیست . بیشتر یاهمه دانشمندان اروپا - که از قرن شانزده به بعد پایه گذاران پیشرفت علمى در اروپا بوده اند - معتقد به خدا و ادیان الهى بوده اند . 5 ) در کشورهاى پیشرفته نیز به رغم در اختیار داشتن منابع فراوان و دسترسى به ارقام بالائى از رشد اقتصادى ، رفاه همگانى تحقق نیافته است و به طور معمول گروه خاصى از ره آورد توسعه بهره مى گیرند . براى آگاهى بیشتر . ک : 1 - علل پیشرفت و انحطاط مسلمین ، زین‌العابدین قربانى 2 - علل ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشه‌هاى سیاسى و آراى اصلاحى ، سید جمال‌الدین اسدآبادى ، احمد موثق 3 - آمریکا پیشتاز انحطاط ، روژه گاردى ، ترجمه : قاسم منصورى 4 - علل انحطاط تمدنها ، قانع عزیزآبادى 5 - ریشه‌هاى ضعف و عقب‌ماندگى مسلمانان ، رجبى 6 - رمز عقب‌ماندگى ما ، امیر شکیب ارسلان ، ترجمه : محمد باقرانصارى 7 - تاریخ فتوحات اسلامى در اروپا ، شکیب ارسلان ، ترجمه : على دوانى 8 - به سوى قرآن و اسلام ، حسین انصاریان 9 - تاریخ تمدن ، ج 4 ، ویل‌دورانت ، ترجمه : گروهى از نویسندگان 10 - فرهنگ اسلام در اروپا ، زیگرید هونکه ، ترجمه : مرتضى رهبانى 11 - تاریخ تمدن اسلام و عرب ، گوستاولوبرن 12 - تمدن اسلامى پیشگام در علوم و فنون جدید ، ج 1 و 2 ، بولتن اندیشه شماره 17 و 18 نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها 13 - نگاهى به تاریخ جهان ، جواهر لعل نهرو 14 - تمدن اسلامى از زبان بیگانگان ، محمدتقى صرفى 15 - تاریخ تمدن اسلام ، جرجى زیدان 16 - حدود خسارت جهان و انحطاط مسلمین ، مصطفى زمانى 17 - پرسش ها و پاسخ ها ، دفتر هفتم ، گروه مؤلفان ، نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها ، ص 48 تا 52