پنجشنبه, ۱۵ بهمن ۱۳۹۴، ۰۲:۲۳ ق.ظ
فرامین اسلام برای زمان جنگ
زنان را نکشید: (لا تقتلوا النساء) ، ترجمه: زنان را به قتل نرسانید. [1]
کودکان را نکشید: (لا تقتلوا ولیدا)، ترجمه: کودکان را نکشید. [2]
راهبان و صاحبان عبادتگاه ها را نکشید: (لا تقتلوا أصحاب الصوامع) ، ترجمه: اصحاب عبادتگاه ها را نکشید. [3]
بازرگانان را نکشید: ( جابر بن عبد الله قال کنا لا نقتل تجار المشرکین على عهد رسول الله صلى الله علیه و سلم ) ، ترجمه: جابر بن عبدالله رضی الله عنه می گوید: ما بازرگانان مشرک را در عهد رسول الله صلی الله علیه و سلم نمی کشتیم. [4]
سالمندان را نکشید: (لا تقتلوا شیخا فانیا) ، ترجمه: هیچ پیرمرد فرسوده ای را نکشید. [5]
شکنجه ندهید ، خیانت و تجاوز نکنید: (لا تغلوا ولا تغدروا ولا تمثلوا)، ترجمه: زیاده روی و تجاوز نکنید ، خیانت نکنید، شکنجه ندهید. [6]
کشاورزان را نکشید: (اتقوا الله فی الفلاحین فلا تقتلوهم إلا أن ینصبوا لکم الحرب) ، ترجمه: تقوای خداوند را داشته باشید در مورد کشاورزان و آنان را به قتل نرسانید مگر این که جنگ را برای شما برپا دارند. [7]
درختان را قطع نکنید: (ولا تقطعوا مثمرا) ، ترجمه: و درختان ثمردار را قطع نکنید. [8]
آبادی ها را ویران نکنید: (ولا تخربوا عامرا) ، ترجمه: و آبادی ها را خراب و ویران نکنید. [9]
حیوانات را نکشید :(ولا تذبحوا بعیرا ولا بقرة إلا لمأکل) ، ترجمه: شتر و گاوی را نکشید مگر برای خوردن. [10]
نخل ها را نسوزانید و نابود نکنید : (ولا تغرقوا نخلا ولا تحرقوه)، ترجمه: و نخلی را غرق نکنید و آن را نسوزانید. [11]
کلیساها را منهدم نکنید: (ولا تهدموا بیعة) [12]
بیماران را نکشید : (لا تقتلوا مریضاً) ، ترجمه: بیماران را نکشید. [13]
تعذیب کردن حرام است : (إن الله یعذب الذین یعذبون الناس فی الدنیا) ، ترجمه:: همانا خداوند [در روز قیامت]عذاب میدهد کسانی را که مردم را در دنیا عذاب می دهند. [13]
در قبول دین اجباری نیست : (لا إِکْراهَ فِی الدِّین)، ترجمه: در [پذیرش] دین هیچ اجبارى نیست. [15]
سفیران کشته نمی شوند: (أن الرسل لا تقتل) ، ترجمه : سفیر کشته نمی شود. [16]
با اسیران به نیکی رفتار کنید: (استوصوا بالأسارى خیرا) ،ترجمه: با اسیران با نیکی رفتار کنید. [17]
فراری را دنبال نکنید: (لا تتبعوا مدبرا)، ترجمه: هیچ فراری ای را دنبال نکنید. [18]
تسلیم شدگان در امان هستند: (من ألقى سلاحه فهو آمن) ، ترجمه: هر کس سلاحش را بندازد در امن و امان است. [19]
بر زخمیان سخت نگیرید : (لا تجهزوا على جریح)، ترجمه: بر هیچ زخمی ای سخت نگیرید. [20]
کسانی که اهل جنگ نباشند ، بنابه دیدگاه جمهور علمای اسلامی ، کشته نمی شوند: (من لم یکن من أهل الممانعة والمقاتلة، کالنساء والصبیان والراهب، والشیخ الکبیر، والأعمى، والزمن، ونحوهم فلا یقتل عند جمهور العلماء؛ إلا أن یقاتل بقوله أو فعله)، ترجمه: هر کس که اهل جنگ و ممانعت نباشد مانند ، زنان ، کودکان ، راهب ، سالمند ، نابینا ، بیمار و امثال ایشان ، نزد جمهور علماء کشته نمی شود مگر اینکه با سخنش (رأی و نظرش) ویا عملش بجنگد. [21]
لشکر اسلام وحشی نبودند: آقای ویل دورانت (متوفی 1981 م ) در کتاب « تاریخ تمدن» می نویسد: در جنگهای خود وحشی خوی نبودند. ببینید ابوبکر به آنها چه می گوید : « شما را به چند چیز سفارش می کنم که از من یاد داشته باشید: عادل باشید؛ دلیر باشید؛ بمیرید؛ ولی تسلیم دشمن نشوید؛ رحیم باشید؛ از کشتن پیرمردان، زنان، و کودکان بپرهیزید؛ درخت خرما را نبرید و نسوزانید؛ درخت میوه را قطع نکنید؛ گوسفند و گاو و شتر را جز برای خوردن نکشید؛ قول خود را، حتی نسبت به دشمنان، حفظ کنید؛ به کسانی خواهید گذشت که در صومعه های گوشه گرفته اند، آنها را با گوشه گیریشان واگذارید، اما سایر مردم را وادار کنید که یا مسلمان شوند و یا به ما جزیه دهند؛ به کسانی خواهید گذشت که خوردنیهای گونه گون در ظرفها برای شما می آورند، اگر از آن خوردید، نام خدا را یاد کنید؛ کسانی را خواهید دید که وسط سر را تراشیده و اطراف آن را واگذاشته اند، آنها را با شمشیر نزنید؛ به نام خدا حرکت کنید.» دشمنان را میان اسلام یا شمشیر مخیر نمی کردند، بلکه انتخاب میان اسلام و جزیه و شمشیر بود. [22]
با تشکر از استاد نووی الکوردی برای جمع آوری اسناد مقاله
کاری مشترک از «رد شبهات ملحدین»، «دفاعیۀ اسلام» و «از الحاد به اسلام»
[1] حدیث صحیح ؛ صحیح البخاری 3 / 1098 ح 2851؛ الناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة – بیروت %صحیح مسلم 3 / 1364 ح 1744؛ الناشر : دار إحیاء التراث العربی – بیروت % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 482ح 33113؛الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هـ % کشف الأستار عن زوائد البزار 2 / 269 ح 1678؛ الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت الطبعة: الأولى، 1399 هـ - 1979 م * لفظ از بزار.
[2] حدیث صحیح ؛ سنن البیهقی الکبرى 9 / 77 ؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % شرح معانی الآثار 3 / 221 ح 4771؛ الناشر : دار الکتب العلمیة – بیروت الطبعة الأولى ، 1399م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 482 ح 33116؛ الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هــ
[3] حدیث حسن لغیره ؛ مسند أبی یعلى 5 / 59 ح 2650؛ الناشر : دار المأمون للتراث – دمشق الطبعة الأولى ، 1404 – 1984م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 484 ح 33132 ؛ الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % المعجم الکبیر للطبرانی 11 / 224 ح 11562؛ دار النشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة
[4] حدیث حسن لغیره ؛ مسند أبی یعلى 3 / 427 ح 1917؛ الناشر : دار المأمون للتراث – دمشق الطبعة الأولى ، 1404 – 1984م % سنن البیهقی الکبرى 9 / 91 ح 17939؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 484 ح 33130؛ الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هــ
[5] حدیث صحیح لغیره ؛ سنن أبی داود 3 / 37 ح 2614؛ الناشر: المکتبة العصریة، صیدا - بیروت %سنن البیهقی الکبرى 9 / 90 ح 17932؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م
[6] حدیث صحیح ؛ المعجم الصغیر 1 / 311 ح 514؛ الناشر : المکتب الإسلامی , دار عمار - بیروت , عمان الطبعة الأولى ، 1405 – 1985م %المعجم الأوسط 1 / 43 ح 48 ح 135؛ الناشر : دار الحرمین - القاهرة ، 1415هــ % مجمع الزوائد للهیثمی 5 / 317 ح 9614؛ الناشر: مکتبة القدسی، القاهرة عام النشر: 1414 هـ، 1994 م
[7] حدیث حسن ؛ سنن البیهقی الکبرى 9 / 91 ح 17938؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 483 ح 33120؛ الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هــ % سنن سعید بن منصور 2 / 280 ح 2625 ؛ الناشر: الدار السلفیة – الهند الطبعة الأولى، 1403هـ -1982م
[8] حدیث صحیح لغیره ؛ سنن البیهقی الکبرى 9 / 90 ح 17931؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % سنن سعید بن منصور 2 / 181 ح 2383 ؛الناشر: الدار السلفیة – الهند الطبعة: الأولى، 1403هـ -1982م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 483 ح 33121 ؛الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % شرح مشکل الآثار للطحاوی 3 / 144 ؛الناشر: مؤسسة الرسالة الطبعة: الأولى - 1415 هـ، 1494 م
[9] منبع سابق
[10] منبع سابق
[11] منبع سابق
[12] منبع سابق
[13] منبع سابق ، لفظ از سنن البیهقی الکبری.
[14] حدیث صحیح ؛ صحیح مسلم 4 / 2017 ح 2613؛ الناشر : دار إحیاء التراث العربی – بیروت % صحیح ابن حبان 12 / 427 ح 5612؛ الناشر : مؤسسة الرسالة – بیروت % سنن أبی داود 3 / 169 ح 3045؛ الناشر: المکتبة العصریة، صیدا - بیروت % سنن النسائی الکبرى 5 / 236 ح 8771؛ الناشر : دار الکتب العلمیة – بیروت
[15] بقره / 256
[16] حدیث صحیح ؛ سنن أبی داود 3 / 169 ح 3045؛ الناشر: المکتبة العصریة، صیدا – بیروت % المستدرک على الصحیحین للحاکم 2 / 155 ح 2632؛ الناشر: دار الکتب العلمیة – بیروت الطبعة: الأولى، 1411 – 1990م
[17] حدیث حسن ؛ المعجم الکبیر للطبرانی 22 / 393 ح 977 ؛دار النشر: مکتبة ابن تیمیة – القاهرة % مجمع الزوائد للهیثمی 6 / 86 ح 10007؛الناشر: مکتبة القدسی، القاهرة عام النشر: 1414 هـ، 1994 م
[18]حدیث صحیح ؛ سنن سعید بن منصور 2 / 391 ح 2950؛الناشر: الدار السلفیة – الهند الطبعة: الأولى، 1403هـ -1982م % مصنف ابن أبی شیبة 7 / 537 ح 37778؛الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % تاریخ الطبری 3 / 506 ؛الناشر: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات بیروت - لبنان % الکامل فی التاریخ لابن الأثیر 2 / 610 ؛الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت – لبنان الطبعة: الأولى، 1417هـ / 1997م % تاریخ ابن خلدون 2 / 619؛الناشر: دار الفکر، بیروت الطبعة: الثانیة، 1408 هـ - 1988 م
[19] حدیث صحیح ؛ مصنف ابن أبی شیبة 7 / 537 ح 37778؛الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % مصنف عبد الرزاق 10 / 123 ح 18591 ؛ الناشر: المجلس العلمی- الهند الطبعة: الثانیة، 1403هــ
[20] منبع سابق
[21] السیاسة الشرعیة لابن تیمیة ، ص 100؛ الناشر: وزارة الشئون الإسلامیة والأوقاف والدعوة والإرشاد - المملکة العربیة السعودیة الطبعة: الأولى، 1418هـ % مجموع الفتاوى لابن تیمیة 28 / 354؛ الناشر: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، المدینة النبویة، المملکة العربیة السعودیة عام النشر: 1416هـ/1995م
[22] تاریخ تمدن 4 / 243 – 244 ، ویل دورانت، ترجمه احمد آرام و دیگران ،انتشارات علمی و فرهنگی،تهران ، چاپ چهارم 1373
http://islamway1400.blog.ir/
کودکان را نکشید: (لا تقتلوا ولیدا)، ترجمه: کودکان را نکشید. [2]
راهبان و صاحبان عبادتگاه ها را نکشید: (لا تقتلوا أصحاب الصوامع) ، ترجمه: اصحاب عبادتگاه ها را نکشید. [3]
بازرگانان را نکشید: ( جابر بن عبد الله قال کنا لا نقتل تجار المشرکین على عهد رسول الله صلى الله علیه و سلم ) ، ترجمه: جابر بن عبدالله رضی الله عنه می گوید: ما بازرگانان مشرک را در عهد رسول الله صلی الله علیه و سلم نمی کشتیم. [4]
سالمندان را نکشید: (لا تقتلوا شیخا فانیا) ، ترجمه: هیچ پیرمرد فرسوده ای را نکشید. [5]
شکنجه ندهید ، خیانت و تجاوز نکنید: (لا تغلوا ولا تغدروا ولا تمثلوا)، ترجمه: زیاده روی و تجاوز نکنید ، خیانت نکنید، شکنجه ندهید. [6]
کشاورزان را نکشید: (اتقوا الله فی الفلاحین فلا تقتلوهم إلا أن ینصبوا لکم الحرب) ، ترجمه: تقوای خداوند را داشته باشید در مورد کشاورزان و آنان را به قتل نرسانید مگر این که جنگ را برای شما برپا دارند. [7]
درختان را قطع نکنید: (ولا تقطعوا مثمرا) ، ترجمه: و درختان ثمردار را قطع نکنید. [8]
آبادی ها را ویران نکنید: (ولا تخربوا عامرا) ، ترجمه: و آبادی ها را خراب و ویران نکنید. [9]
حیوانات را نکشید :(ولا تذبحوا بعیرا ولا بقرة إلا لمأکل) ، ترجمه: شتر و گاوی را نکشید مگر برای خوردن. [10]
نخل ها را نسوزانید و نابود نکنید : (ولا تغرقوا نخلا ولا تحرقوه)، ترجمه: و نخلی را غرق نکنید و آن را نسوزانید. [11]
کلیساها را منهدم نکنید: (ولا تهدموا بیعة) [12]
بیماران را نکشید : (لا تقتلوا مریضاً) ، ترجمه: بیماران را نکشید. [13]
تعذیب کردن حرام است : (إن الله یعذب الذین یعذبون الناس فی الدنیا) ، ترجمه:: همانا خداوند [در روز قیامت]عذاب میدهد کسانی را که مردم را در دنیا عذاب می دهند. [13]
در قبول دین اجباری نیست : (لا إِکْراهَ فِی الدِّین)، ترجمه: در [پذیرش] دین هیچ اجبارى نیست. [15]
سفیران کشته نمی شوند: (أن الرسل لا تقتل) ، ترجمه : سفیر کشته نمی شود. [16]
با اسیران به نیکی رفتار کنید: (استوصوا بالأسارى خیرا) ،ترجمه: با اسیران با نیکی رفتار کنید. [17]
فراری را دنبال نکنید: (لا تتبعوا مدبرا)، ترجمه: هیچ فراری ای را دنبال نکنید. [18]
تسلیم شدگان در امان هستند: (من ألقى سلاحه فهو آمن) ، ترجمه: هر کس سلاحش را بندازد در امن و امان است. [19]
بر زخمیان سخت نگیرید : (لا تجهزوا على جریح)، ترجمه: بر هیچ زخمی ای سخت نگیرید. [20]
کسانی که اهل جنگ نباشند ، بنابه دیدگاه جمهور علمای اسلامی ، کشته نمی شوند: (من لم یکن من أهل الممانعة والمقاتلة، کالنساء والصبیان والراهب، والشیخ الکبیر، والأعمى، والزمن، ونحوهم فلا یقتل عند جمهور العلماء؛ إلا أن یقاتل بقوله أو فعله)، ترجمه: هر کس که اهل جنگ و ممانعت نباشد مانند ، زنان ، کودکان ، راهب ، سالمند ، نابینا ، بیمار و امثال ایشان ، نزد جمهور علماء کشته نمی شود مگر اینکه با سخنش (رأی و نظرش) ویا عملش بجنگد. [21]
لشکر اسلام وحشی نبودند: آقای ویل دورانت (متوفی 1981 م ) در کتاب « تاریخ تمدن» می نویسد: در جنگهای خود وحشی خوی نبودند. ببینید ابوبکر به آنها چه می گوید : « شما را به چند چیز سفارش می کنم که از من یاد داشته باشید: عادل باشید؛ دلیر باشید؛ بمیرید؛ ولی تسلیم دشمن نشوید؛ رحیم باشید؛ از کشتن پیرمردان، زنان، و کودکان بپرهیزید؛ درخت خرما را نبرید و نسوزانید؛ درخت میوه را قطع نکنید؛ گوسفند و گاو و شتر را جز برای خوردن نکشید؛ قول خود را، حتی نسبت به دشمنان، حفظ کنید؛ به کسانی خواهید گذشت که در صومعه های گوشه گرفته اند، آنها را با گوشه گیریشان واگذارید، اما سایر مردم را وادار کنید که یا مسلمان شوند و یا به ما جزیه دهند؛ به کسانی خواهید گذشت که خوردنیهای گونه گون در ظرفها برای شما می آورند، اگر از آن خوردید، نام خدا را یاد کنید؛ کسانی را خواهید دید که وسط سر را تراشیده و اطراف آن را واگذاشته اند، آنها را با شمشیر نزنید؛ به نام خدا حرکت کنید.» دشمنان را میان اسلام یا شمشیر مخیر نمی کردند، بلکه انتخاب میان اسلام و جزیه و شمشیر بود. [22]
با تشکر از استاد نووی الکوردی برای جمع آوری اسناد مقاله
کاری مشترک از «رد شبهات ملحدین»، «دفاعیۀ اسلام» و «از الحاد به اسلام»
[1] حدیث صحیح ؛ صحیح البخاری 3 / 1098 ح 2851؛ الناشر : دار ابن کثیر ، الیمامة – بیروت %صحیح مسلم 3 / 1364 ح 1744؛ الناشر : دار إحیاء التراث العربی – بیروت % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 482ح 33113؛الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هـ % کشف الأستار عن زوائد البزار 2 / 269 ح 1678؛ الناشر: مؤسسة الرسالة، بیروت الطبعة: الأولى، 1399 هـ - 1979 م * لفظ از بزار.
[2] حدیث صحیح ؛ سنن البیهقی الکبرى 9 / 77 ؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % شرح معانی الآثار 3 / 221 ح 4771؛ الناشر : دار الکتب العلمیة – بیروت الطبعة الأولى ، 1399م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 482 ح 33116؛ الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هــ
[3] حدیث حسن لغیره ؛ مسند أبی یعلى 5 / 59 ح 2650؛ الناشر : دار المأمون للتراث – دمشق الطبعة الأولى ، 1404 – 1984م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 484 ح 33132 ؛ الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % المعجم الکبیر للطبرانی 11 / 224 ح 11562؛ دار النشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة
[4] حدیث حسن لغیره ؛ مسند أبی یعلى 3 / 427 ح 1917؛ الناشر : دار المأمون للتراث – دمشق الطبعة الأولى ، 1404 – 1984م % سنن البیهقی الکبرى 9 / 91 ح 17939؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 484 ح 33130؛ الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هــ
[5] حدیث صحیح لغیره ؛ سنن أبی داود 3 / 37 ح 2614؛ الناشر: المکتبة العصریة، صیدا - بیروت %سنن البیهقی الکبرى 9 / 90 ح 17932؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م
[6] حدیث صحیح ؛ المعجم الصغیر 1 / 311 ح 514؛ الناشر : المکتب الإسلامی , دار عمار - بیروت , عمان الطبعة الأولى ، 1405 – 1985م %المعجم الأوسط 1 / 43 ح 48 ح 135؛ الناشر : دار الحرمین - القاهرة ، 1415هــ % مجمع الزوائد للهیثمی 5 / 317 ح 9614؛ الناشر: مکتبة القدسی، القاهرة عام النشر: 1414 هـ، 1994 م
[7] حدیث حسن ؛ سنن البیهقی الکبرى 9 / 91 ح 17938؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 483 ح 33120؛ الناشر : مکتبة الرشد – الریاض الطبعة الأولى ، 1409هــ % سنن سعید بن منصور 2 / 280 ح 2625 ؛ الناشر: الدار السلفیة – الهند الطبعة الأولى، 1403هـ -1982م
[8] حدیث صحیح لغیره ؛ سنن البیهقی الکبرى 9 / 90 ح 17931؛ الناشر : مکتبة دار الباز - مکة المکرمة ، 1414 – 1994م % سنن سعید بن منصور 2 / 181 ح 2383 ؛الناشر: الدار السلفیة – الهند الطبعة: الأولى، 1403هـ -1982م % مصنف ابن أبی شیبة 6 / 483 ح 33121 ؛الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % شرح مشکل الآثار للطحاوی 3 / 144 ؛الناشر: مؤسسة الرسالة الطبعة: الأولى - 1415 هـ، 1494 م
[9] منبع سابق
[10] منبع سابق
[11] منبع سابق
[12] منبع سابق
[13] منبع سابق ، لفظ از سنن البیهقی الکبری.
[14] حدیث صحیح ؛ صحیح مسلم 4 / 2017 ح 2613؛ الناشر : دار إحیاء التراث العربی – بیروت % صحیح ابن حبان 12 / 427 ح 5612؛ الناشر : مؤسسة الرسالة – بیروت % سنن أبی داود 3 / 169 ح 3045؛ الناشر: المکتبة العصریة، صیدا - بیروت % سنن النسائی الکبرى 5 / 236 ح 8771؛ الناشر : دار الکتب العلمیة – بیروت
[15] بقره / 256
[16] حدیث صحیح ؛ سنن أبی داود 3 / 169 ح 3045؛ الناشر: المکتبة العصریة، صیدا – بیروت % المستدرک على الصحیحین للحاکم 2 / 155 ح 2632؛ الناشر: دار الکتب العلمیة – بیروت الطبعة: الأولى، 1411 – 1990م
[17] حدیث حسن ؛ المعجم الکبیر للطبرانی 22 / 393 ح 977 ؛دار النشر: مکتبة ابن تیمیة – القاهرة % مجمع الزوائد للهیثمی 6 / 86 ح 10007؛الناشر: مکتبة القدسی، القاهرة عام النشر: 1414 هـ، 1994 م
[18]حدیث صحیح ؛ سنن سعید بن منصور 2 / 391 ح 2950؛الناشر: الدار السلفیة – الهند الطبعة: الأولى، 1403هـ -1982م % مصنف ابن أبی شیبة 7 / 537 ح 37778؛الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % تاریخ الطبری 3 / 506 ؛الناشر: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات بیروت - لبنان % الکامل فی التاریخ لابن الأثیر 2 / 610 ؛الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت – لبنان الطبعة: الأولى، 1417هـ / 1997م % تاریخ ابن خلدون 2 / 619؛الناشر: دار الفکر، بیروت الطبعة: الثانیة، 1408 هـ - 1988 م
[19] حدیث صحیح ؛ مصنف ابن أبی شیبة 7 / 537 ح 37778؛الناشر: مکتبة الرشد – الریاض الطبعة: الأولى، 1409هــ % مصنف عبد الرزاق 10 / 123 ح 18591 ؛ الناشر: المجلس العلمی- الهند الطبعة: الثانیة، 1403هــ
[20] منبع سابق
[21] السیاسة الشرعیة لابن تیمیة ، ص 100؛ الناشر: وزارة الشئون الإسلامیة والأوقاف والدعوة والإرشاد - المملکة العربیة السعودیة الطبعة: الأولى، 1418هـ % مجموع الفتاوى لابن تیمیة 28 / 354؛ الناشر: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، المدینة النبویة، المملکة العربیة السعودیة عام النشر: 1416هـ/1995م
[22] تاریخ تمدن 4 / 243 – 244 ، ویل دورانت، ترجمه احمد آرام و دیگران ،انتشارات علمی و فرهنگی،تهران ، چاپ چهارم 1373
http://islamway1400.blog.ir/
عالییی